...

Wat is een pastiche in de zin van de auteursrechtwet?

Pastiche Auteursrecht EHJ Indiening BGH

De term "pastiche" heeft een nieuwe betekenis gekregen met de EU Auteursrechtrichtlijn en de Duitse auteursrechthervorming van 2021. In de context van creatief gebruik zoals memes, GIF's, remixen en sampling wordt de term steeds vaker het middelpunt van juridische debatten. Maar wat is een pastiche precies? Aan welke criteria moet een werk voldoen om wettelijk als pastiche beschouwd te worden? Deze vragen zijn van groot belang - niet alleen voor creatieven, maar ook voor platformbeheerders en gebruikers. Het Europese Hof van Justitie (EHvJ) heeft nu de kans om licht op de zaak te werpen en duidelijkheid te verschaffen.

Onder andere Advocatenkantoor gespecialiseerd in auteursrecht volgen we gretig.

Pastiche: Wat zegt de kunst? Wat zegt de wet?

In artistieke zin is een pastiche een werk dat opzettelijk elementen van een ander werk bevat - als eerbetoon, creatieve herinterpretatie of ontlening van stijl. In de muziek, literatuur, beeldende kunst en ook in de digitale cultuur is pastiche een erkend middel voor artistieke expressie. Maar zodra er beschermde werken in het spel komen, rijst de vraag: Hoe definieert de wet op het auteursrecht de term?

Volgens de toelichting bij de Duitse auteursrechthervorming is een pastiche een werk dat "een ander op een waarderende en artistieke manier imiteert". Tegelijkertijd moeten de werken "waarneembaar verschillend" zijn. Deze definitie biedt echter ruimte voor interpretatie en laat veel vragen onbeantwoord:

  • Moet de pastiche een positieve bedoeling hebben?
  • Zijn humor, parodie of hommage verplichte onderdelen?
  • Waarin verschilt een pastiche van een parodie of een citaat?

Dit is waar de huidige juridische geschillen om de hoek komen kijken, met name in de context van de "metaal op metaal"-procedure.

De "metaal op metaal"-procedure: 20 jaar juridische debatten

De zaak "Metal on Metal" is een van de bekendste geschillen in het Duitse auteursrecht. Het draait om de vraag of en in hoeverre sampling - het gebruik van korte muzieksequenties in nieuwe werken - is toegestaan. Na verschillende uitspraken op nationaal en Europees niveau heeft het Federale Hof van Justitie (BGH) de zaak opnieuw doorverwezen naar het Europese Hof van Justitie om fundamentele opheldering te krijgen. De centrale vraag is: Valt sampling onder de nieuwe limiet van Sectie 51a van de Duitse Auteurswet (UrhG), die het begrip "pastiche" implementeert?

In zijn uitspraak van 14 september 2023 (zaak nr. I ZR 74/22) oordeelde het Federale Hof van Justitie dat de vorige definities ontoereikend waren. De beslissing van het HvJ zal verstrekkende gevolgen hebben, niet alleen voor de muziekindustrie, maar voor de digitale cultuur als geheel.

Welke vragen moeten worden opgehelderd?

Het BGH heeft verschillende belangrijke vragen over de interpretatie van de term "pastiche" doorverwezen naar het EHJ:

  1. Wat betekent de term "pastiche"?
    Moet pastiche beschouwd worden als een algemene overtreding voor creatieve geschillen? Deze vraag is vooral relevant omdat de barrière niet alleen belangrijk is voor sampling, maar ook voor andere vormen van gebruik zoals memes, GIF's en remixes.
  2. Wat zijn de vereisten voor een pastiche?
    Moet een pastiche een hommage zijn? Zijn stilistische imitatie, humor of andere specifieke kenmerken noodzakelijk? Of is het voldoende dat het werk een herkenbare transformatie van het originele werk is?
  3. Welke rol speelt de intentie van de gebruiker?
    Moet de maker de intentie hebben om een pastiche te maken of is het voldoende dat het werk objectief als zodanig herkenbaar is? Deze vraag zou vooral belangrijk kunnen zijn voor geautomatiseerde inhoud zoals memes.
  4. Artistieke vrijheid vs. auteursrecht:
    Het EHJ zou het concept van de pastiche ook kunnen zien als een middel om de artistieke vrijheid beter te beschermen. Hierdoor zou de pastiche niet slechts een uitzondering zijn, maar een fundamenteel element van het evenwicht tussen artistieke vrijheid en de bescherming van intellectueel eigendom.

Het belang voor digitale cultuur

Het verduidelijken van de term "pastiche" is van centraal belang voor de internetcultuur. Platformen zoals YouTube, TikTok en Instagram zijn nu een essentieel onderdeel van creatief werk. Gebruikers putten vaak uit beschermde inhoud om nieuwe, transformerende werken te creëren. Zonder duidelijke regels bestaat het risico op "overblocking" - het buitensporig blokkeren van inhoud door uploadfilters.

De wettelijke barrière van pastiche is bedoeld om ervoor te zorgen dat dergelijk creatief gebruik mogelijk blijft. Een ruime interpretatie van de term zou de nodige speelruimte kunnen bieden om een evenwicht te bewaren tussen de belangen van auteurs en gebruikers.

Conclusie: Een keerpunt in het auteursrecht

De uitspraak van het Europees Hof van Justitie over de term "pastiche" zou een mijlpaal kunnen zijn in de auteursrechtwetgeving. Het heeft niet alleen invloed op sampling in muziek, maar kan ook het gebruik van beschermde inhoud in de digitale ruimte fundamenteel veranderen. Een duidelijke definitie zou eindelijk de rechtszekerheid creëren die creatieven, platforms en gebruikers dringend nodig hebben.

Het Europees Hof van Justitie behandelt deze kwesties vanaf 14 januari 2025. Er wordt reikhalzend uitgekeken naar de resultaten en deze zouden de koers kunnen uitzetten voor een nieuw tijdperk in de auteursrechtwetgeving. Wij houden u op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.

Verwante artikelen

nl_NLNederlands
Scroll naar boven