Op 20 februari 2025 oordeelde het Federale Hof van Justitie (BGH) in drie beroepsprocedures dat de bekende Birkenstock-sandalen - waaronder de modellen "Arizona", "Madrid", "Gizeh" en "Boston" - niet als auteursrechtelijk beschermde werken van toegepaste kunst moeten worden aangemerkt. Deze beslissing heeft verstrekkende gevolgen - niet alleen voor de schoenenfabrikant Birkenstock, maar voor alle bedrijven die investeren in innovatieve productontwerpen. Hieronder leest u welke aspecten van deze beslissing bijzonder relevant zijn, waarom verlopen modelbescherming alleen niet voldoende is en welke alternatieve beschermingsstrategieën u moet overwegen.

---

1 Inleiding: De bescherming van productontwerpen in de praktijk

Voor veel bedrijven is de bescherming van productontwerpen een belangrijk element om innovaties te beschermen tegen imitators en om hun investeringen veilig te stellen. Deze uitspraak van het BGH toont op indrukwekkende wijze aan dat de klassieke auteursrechtelijke bescherming - die meer dan 70 jaar bescherming kan bieden als aan de strenge criteria wordt voldaan - hier niet van toepassing is omdat de iconische Birkenstock-sandalen niet de nodige creatieve vrijheid hebben. Dit roept vooral de vraag op: Hoe kunt u als bedrijf uw ontwerpen effectief beschermen, zelfs nadat de oorspronkelijke modelbescherming is verlopen?

We belichten de belangrijkste aspecten hieronder:

• Verlopen modelbescherming versus langdurige auteursrechtelijke bescherming
• Het probleem van de "kleine munt" in het auteursrecht
• Het precedent van de "verjaardagstrein" en de betekenis ervan
• Alternatieve beschermingsroutes: Aanvullende prestatiebescherming onder het mededingingsrecht

Lees verder voor praktische aanbevelingen die u zullen helpen om uw creatieve diensten in de toekomst effectief te beschermen.

---

2. verlopen modelbescherming vs. langdurige auteursrechtelijke bescherming

2.1 Modelbescherming - een tijdelijk instrument

Het modellenrecht beschermt innovatieve ontwerpen van consumptiegoederen, maar is vanaf het begin beperkt in de tijd. In Duitsland is de maximale beschermingstermijn over het algemeen 25 jaar. Na het verstrijken van deze periode valt het model in het publieke domein, wat betekent dat concurrenten het over het algemeen vrij kunnen gebruiken en imiteren.

Praktische relevantie:
Voor bedrijven die veel in onderzoek en design investeren, betekent dit dat modelbescherming alleen niet genoeg is om een langdurige marktpositie veilig te stellen. In het geval van Birkenstock-sandalen is de oorspronkelijke modelbescherming al verlopen - waardoor de weg vrij is voor imitators en de druk voor voortdurende innovatie toeneemt.

2.2 De mogelijkheden van auteursrechtelijke bescherming - permanente bescherming voor Birkenstock-sandalen?

In tegenstelling tot het modellenrecht biedt het auteursrecht een veel langere bescherming, die - als aan de voorwaarden wordt voldaan - tot 70 jaar na de dood van de auteur duurt. Als de Birkenstock-sandalen auteursrechtelijk beschermd waren geweest, zou dit een enorm concurrentievoordeel hebben betekend.

Essentiële vereisten:
Om auteursrechtelijk beschermd te worden, moet een ontwerp beschouwd worden als een "persoonlijke intellectuele schepping" en voldoende vormgevend zijn. Het BGH vond echter dat technische vereisten en industriespecifieke normen de creatieve vrijheid van de sandalen te veel beperken. Als gevolg daarvan konden de sandalen niet worden beschouwd als werken van toegepaste kunst in de zin van het auteursrecht.

---

3. de "kleine munt" in het auteursrecht

3.1 Wat wordt bedoeld met de "kleine munt"?

Als Klein muntstuk In de Duitse auteursrechtwetgeving verwijst de term "kleine munt" naar werken die aan de ondergrens liggen van een werk dat nog net auteursrechtelijk beschermd is. De term "klein muntstuk" in de auteursrechtwetgeving verwijst naar werken die een creatief element bevatten, maar slechts in minimale mate.

Blijkbaar vindt het BGH dat Birkenstock-sandalen nog niet eens de "kleine munt" hebben bereikt.

3.2 Uitdagingen in de evaluatie

Rechtbanken staan vaak voor de moeilijke taak om te beoordelen of een ontwerp verder gaat dan louter functionaliteit en een voldoende eigen creatieve bijdrage bevat. In het geval van kleine creatieve bijdragen - de zogenaamde "kleine munt" - is deze afbakening bijzonder lastig.

Aanbeveling voor klanten:
Om het hoogst mogelijke beschermingsniveau te bereiken, moet u ervoor zorgen dat u niet alleen functionele, maar ook innovatieve en creatieve elementen vanaf het ontwerpproces integreert. Gedetailleerde documentatie van het ontwikkelingsproces kan het verschil maken in geval van een geschil.

---

4. het precedent van de "verjaardagstrein" - een doorbraak in de jurisprudentie

4.1 Achtergrond van de verjaardagsparade

In het juridische debat staat de term "verjaardagstrein" voor een baanbrekende uitspraak van het Federale Hof van Justitie, waarin de beschermbaarheid van modellen als werken van toegepaste kunst voor het eerst intensief werd besproken. Deze uitspraak maakte duidelijk dat niet elke creatieve prestatie, zelfs als deze innovatief lijkt, automatisch aanspraak kan maken op volledige auteursrechtelijke bescherming.

4.2 Parallellen met de huidige casus

In het huidige BGH-arrest over de Birkenstock-sandalen worden de normen die in de verjaardagsparade zijn geformuleerd, weer opgepakt. De rechters benadrukten dat bij de beoordeling van auteursrechtelijke bescherming de creatieve vrijheid doorslaggevend is - d.w.z. de mate waarin het ontwerp verder gaat dan technische noodzakelijkheden en branchespecifieke normen.

Belang voor uw bedrijf:
Het Verjaardagstrein-arrest en de toepassing ervan in de zaak Birkenstock laten zien dat innovatieve ontwerpen niet automatisch worden beschouwd als auteursrechtelijk beschermd. Het is daarom cruciaal om te zorgen voor voldoende individualiteit in de aanloop naar het ontwerpproces.

4.3 Gevolgen voor toekomstige juridische geschillen

Het precedentarrest geeft duidelijke aanwijzingen over hoe rechtbanken in de toekomst zullen beslissen over de bescherming van modellen. Voor klanten betekent dit dat een puur functioneel model vaak niet de gewenste langdurige bescherming biedt - tenzij de creatieve vrijheid duidelijk benadrukt kan worden.

---

5. alternatieve beschermingswijzen: aanvullende bescherming uit hoofde van het mededingingsrecht

5.1 Waarom alternatieve beschermingsstrategieën belangrijk zijn

Aangezien de traditionele bescherming van het auteursrecht niet altijd van toepassing is - vooral als niet volledig aan de vereisten van "persoonlijke intellectuele schepping" wordt voldaan - is er voor veel bedrijven maar één maas in de wet: aanvullende bescherming onder het mededingingsrecht. Dit beschermingsmechanisme is specifiek bedoeld voor bedrijven die investeren in de ontwikkeling en het ontwerp van innovatieve producten.

5.2 Hoe prestatiebescherming onder het mededingingsrecht werkt

De prestatiebescherming onder de concurrentiewetgeving beschermt de economische investering van een bedrijf in een bepaald ontwerp. Concreet betekent dit dat concurrenten niet op oneerlijke wijze mogen profiteren van de eigen creatieve prestaties van een bedrijf. Deze bescherming is van toepassing als het model niet aan alle criteria van het auteursrecht voldoet, maar er desondanks aanzienlijke investeringen in onderzoek en ontwikkeling zijn gedaan.

• Aanvulling op andere beschermingsmechanismen:
  Deze bescherming dient als een nuttige aanvulling op maatregelen onder het merken- en modellenrecht en vult vaak leemtes op die deze beschermende rechten niet dekken.

5.3 Strategisch belang voor uw bedrijf

In een steeds meer geglobaliseerde en concurrerende marktomgeving is het voor bedrijven essentieel om verschillende beschermingsstrategieën te combineren. Aanvullende bescherming onder het mededingingsrecht kan u helpen om uw innovatieve kracht en marktpositie op de lange termijn veilig te stellen, zelfs als het traditionele auteursrecht faalt.

Praktische aanbeveling:
Herzie uw beschermingsstrategieën regelmatig en win indien nodig gespecialiseerd juridisch advies in om optimaal gebruik te maken van alle mogelijke beschermingsinstrumenten.

---

6. gedetailleerde analyse: Wat maakte het ontwerp van de Birkenstock-sandalen zo speciaal?

6.1 Overzicht van de iconische modellen

De uitspraak van het BGH heeft betrekking op vier centrale modellen die bijzonder bekend zijn op de markt:

• Arizona:
  Een sandaal met twee brede banden die ook bijzondere aandacht trok in de Hollywoodfilm "Barbie" in 2023.

• Madrid:
  Een model dat wordt gekenmerkt door een enkele, kenmerkende band.

• Gizeh:
  De sandaal in een teenscheidend ontwerp dat een moderne look belichaamt.

• Boston:
  Een klompmodel dat indruk maakt met zijn robuuste en toch elegante uiterlijk.

Deze modellen zijn exemplarisch voor een ontwerp dat in de publieke perceptie als "iconisch" wordt beschouwd - een nalatenschap gebaseerd op de eerste ontwerpen van Karl Birkenstock in de Brutalistische stijl.

6.2 Juridisch onderscheid: ontwerp versus toegepaste kunst

Een centraal twistpunt in de procedure was het onderscheid tussen een puur functioneel ontwerp en een werk van toegepaste kunst.

• Ontwerp:
  Wordt voornamelijk bepaald door functionaliteit, materiaalkeuze en technische specificaties.
• Toegepaste kunst:
  Gaat ervan uit dat het ontwerp een individuele artistieke expressie heeft die verder gaat dan pure functionaliteit.

Het BGH oordeelde dat hoewel de sandaalmodellen een hoge herkenningswaarde hebben, hun ontwerp te sterk gekenmerkt wordt door technische en normatieve specificaties om bescherming te verkrijgen als "persoonlijke intellectuele schepping".

---

7. impact van de uitspraak op uw bedrijf en de sector

7.1 Concrete gevolgen voor Birkenstock en vergelijkbare ondernemingen

De uitspraak van het BGH betekent dat bedrijven zoals Birkenstock in de toekomst niet kunnen vertrouwen op een langdurige bescherming van het auteursrecht.

• Liberalisering van de markt voor concurrenten:
  Na afloop van de modelbescherming zijn vergelijkbare modellen wettelijk gemakkelijker na te maken.
• Verhoogde druk om te innoveren:
  Om zich van de concurrentie te onderscheiden, moeten er voortdurend nieuwe en unieke ontwerpen worden ontwikkeld.
• Behoefte aan alternatieve beschermingsstrategieën:
  Naast het verbeteren van de creatieve output, is het gebruik van aanvullende juridische instrumenten essentieel.

7.2 Impact op de hele ontwerp- en creatieve industrie

De uitspraak heeft verstrekkende gevolgen:

• Verduidelijking van de beschermingslimieten:
  Het is duidelijk dat functionele ontwerpen zonder voldoende creatieve vrijheid nauwelijks voldoen aan de vereisten van het auteursrecht.
• Aanpassing van beschermingsstrategieën:
  Fabrikanten en ontwerpers moeten steeds meer vertrouwen op een combinatie van beschermingsmaatregelen voor modellen, handelsmerken en mededingingsrecht.

Praktische tip:
Gebruik de uitspraak als een kans om uw interne processen voor ontwerpontwikkeling en documentatie te herzien. Dit kan u helpen om uw eigen creatieve bijdrage overtuigend aan te tonen in geval van een geschil.

---

8. strategische aanbevelingen voor klanten

Als gespecialiseerd advocatenkantoor raden wij u de volgende maatregelen aan om uw innovatieve kracht en marktpositie op de lange termijn veilig te stellen:

1. Vroeg juridisch advies:
   Laat uw nieuwe ontwerpen al in de ontwikkelingsfase juridisch onderzoeken. Dit is de enige manier om in een vroeg stadium te bepalen of aan alle criteria voor auteursrechtelijke bescherming wordt voldaan - of dat er alternatieve beschermingsstrategieën nodig zijn.

2. Gebruik gecombineerde beschermingsstrategieën:
   Vertrouw niet alleen op bescherming van het ontwerp of auteursrecht. Een verstandige combinatie van:

   • Merkenrecht
   • Modellenrecht
   • Aanvullende prestatiebescherming onder het mededingingsrecht
     Dicht mogelijke gaten in de bescherming en versterk uw marktpositie.

3. Documentatie van het creatieve proces:
   Houd het ontwikkelingsproces van uw ontwerpen volledig bij. In het geval van een geschil kan dit dienen als bewijs van uw individuele creatieve prestaties en aantonen dat uw innovaties meer zijn dan alleen functionele ontwerpen.

4. Investeren in innovatie:
   Richt u op voortdurende innovatie en creatieve vrijheid bij productontwikkeling. Dit is de enige manier waarop u op de lange termijn kunt voldoen aan de hoge eisen van de auteursrechtwetgeving en u kunt onderscheiden van de concurrentie.

5. Regelmatige herziening van beschermingsstrategieën:
   De jurisprudentie verandert voortdurend - zoals de uitspraak over de "verjaardagstrein" laat zien. Daarom moet u uw beschermingsconcepten regelmatig aanpassen en optimaliseren, zodat u altijd up-to-date bent.

6. Overweging van internationale beschermingsnormen:
   Vooral als u actief bent op internationale markten, kan de harmonisatie van beschermingsmechanismen u helpen om uw modellen wereldwijd te beschermen.

---

9 Vooruitzichten: Uitdagingen en kansen op het gebied van modelbescherming

Deze uitspraak van het Federale Hof van Justitie is een belangrijke mijlpaal in de discussie over de bescherming van productontwerpen. Het maakt duidelijk dat de grenzen van de traditionele auteursrechtelijke bescherming bereikt zijn wanneer technische vereisten en normen domineren. Tegelijkertijd opent het de mogelijkheid om alternatieve juridische instrumenten te gebruiken - zoals aanvullende bescherming onder het mededingingsrecht - om economische belangen te beschermen.

---

10. samenvatting en conclusie

De uitspraak van het Federale Hof van Justitie van 20 februari 2025 is een wake-up call voor alle bedrijven die investeren in innovatieve productontwerpen. In wezen toont de uitspraak aan dat:

• Verlopen modelbescherming:
  De oorspronkelijke ontwerpbescherming alleen - die meestal maximaal 25 jaar geldig is - is niet voldoende om een langdurige prestatiebescherming te garanderen.

• Beperkingen van auteursrechtelijke bescherming:
  Hoewel de auteurswet bescherming biedt voor meer dan 70 jaar als aan de strenge criteria wordt voldaan, ontbrak het de Birkenstock-sandalen aan de vereiste "persoonlijke intellectuele creatie".

• Het probleem van de "kleine munt":
  De drempel om auteursrechtelijke bescherming te verkrijgen is niet al te hoog. Kleine creatieve bijdragen die aanwezig zijn, maar niet verder gaan dan puur functionele ontwerpelementen, zijn echter niet voldoende om aanspraak te maken op volledige auteursrechtelijke bescherming.

• Verjaardagstrein precedent:
  Eerdere uitspraken, zoals in de zogenaamde verjaardagsparade, hebben aangetoond dat de norm voor een artistiek ontwerp dat bescherming verdient hoog is - een norm waaraan in de huidige zaak niet werd voldaan.

• Alternatieve beschermingsstrategieën:
  Aanvullende bescherming onder het mededingingsrecht biedt economische compensatie als de traditionele auteursrechtelijke bescherming niet van toepassing is. Daarnaast kunnen gecombineerde beschermingsmechanismen van merk-, model- en mededingingsrechtelijke maatregelen een kloof dichten.

Conclusie voor klanten:
Het is essentieel om een holistische kijk te hebben op uw beschermingsstrategieën en niet uitsluitend te vertrouwen op één enkele rechtsgrondslag. Vroegtijdig overleg, zorgvuldige documentatie van het creatieve proces en de combinatie van verschillende beschermingsmechanismen zijn cruciaal om uw innovaties op de lange termijn veilig te stellen.

---

11. praktische implicaties voor uw bedrijfspraktijk

Als klant profiteert u van de volgende specifieke maatregelen:

• Persoonlijk juridisch advies:
  Ons advocatenkantoor helpt u om de juridische bescherming van uw producten en ontwerpen vanaf het begin te optimaliseren. Wij controleren of aan alle vereisten voor langdurige bescherming is voldaan en adviseren u over alternatieve beschermingsinstrumenten.

• Beschermingsstrategieën aanpassen:
  Gebruik onze expertise om uw bestaande beschermingsstrategieën te evalueren en aan te passen - hetzij door meer aandacht te besteden aan de bescherming van diensten onder het mededingingsrecht, hetzij door gericht gebruik te maken van maatregelen onder het merkenrecht.

• Creativiteit en documentatie bevorderen:
  Wij raden u aan om het creatieve proces uitgebreid te documenteren. Een transparante en gedetailleerde beschrijving van de ontwerpontwikkeling kan doorslaggevend zijn in geval van een geschil en u helpen uw aanspraak op bescherming te onderbouwen.

---

12. contact en verdere begeleiding

Als u vragen hebt over het BGH-arrest en de gevolgen ervan voor uw bedrijf of als u individueel advies wilt, dan helpen wij u graag. Onze experts op het gebied van merken-, modellen- en mededingingsrecht zullen samen met u strategieën op maat ontwikkelen om uw creatieve investeringen zo goed mogelijk te beschermen.

Neem contact met ons op:

• Telefoon: 02131/4051650
• e-mail: kanzlei@marken.legal

Gebruik onze expertise om uw juridische bescherming te optimaliseren en uw marktpositie op de lange termijn te versterken.

---

13. laatste gedachten

De uitspraak van het Federale Hof van Justitie toont duidelijk aan dat het in een dynamische en zeer concurrerende marktomgeving van cruciaal belang is om flexibel en vooruitziend te handelen. Of het nu gaat om het optimaliseren van het creatieve proces, het gebruik van verschillende beschermingsmechanismen of gericht juridisch advies - de bescherming van uw innovaties mag niet aan het toeval worden overgelaten.

Wij van merken media meyen u ondersteunen bij het beschermen van uw rechten en het veiligstellen van uw investeringen in innovatieve ontwerpen op de lange termijn. Vertrouw op onze expertise om de vinger aan de pols van de tijd te houden en in de toekomst juridisch beschermd te blijven.

Met dit uitgebreide overzicht willen wij u als klant van de best mogelijke informatie voorzien en u als sterke partner ondersteunen op het gebied van merken-, modellen- en mededingingsrecht. Neem contact met ons op - samen ontwikkelen we de optimale strategie om uw creatieve ideeën te beschermen tegen imitators en uw marktpositie veilig te stellen.